Alvaro Cunqueiro

Bibliografía

POETA, ANTE TODO

Para moitos, principiando por el mesmo, Álvaro Cunqueiro era fundamentalmente un poeta. Os seus primeiros libros, denantes da guerra civil, son dúas coleccións de poemas e, ao mesmo tempo, todos os seus escritos en prosa están impregnados dun forte sentido poético. Esta faceta lírica ha desenvolvela, sobre todo, na súa lingua materna: o galego. Hai, iso si, algunhas excepcións: poemas soltos que aparecen espallados por moitos dos seus libros e Elegías y canciones, editado en castelán.

Obras principais

Cantiga nova que se chama Riveira, 1933

Cunqueiro, porén, é menos fiel que Bouza Brei ás ataduras arcaizantes da lírica dos Cancioneiros e nos seus poemas hai ecos dun certo vangardismo e do espírito neopopularista dalgúns escritores da Xeración do 27. A lenda conta que foi escrito dunha arroutada, en apenas uns días. Para o gran público quedará sempre a versión musical que Batalláns fixo do poema “No niño novo do vento”.

Poemas do si e do non, 1933

Aínda que publicado o mesmo ano que Cantiga nova que se chama riveira, é un libro de poemas moi diferente deste, definido como “surrealista” polo propio Cunqueiro e apoiado de novo polos debuxos de Seoane. Desenvolve unha “falsa historia de amor” —en palabras de Cunqueiro— coa que o autor experimenta á procura da súa voz lírica.

Elegías y Canciones, 1940

Poemas en castelán escritos ao longo dos anos 1934, 1935 e 1936 que ven a luz no outono de 1940, cun neoclasicismo acorde co camiño seguido en prosa por autores como Sánchez Mazas ou Eugenio Montes.

Mar ao Norde, 1932

É o primeiro libro de poemas en galego, “feixe de poemas”, de Álvaro Cunqueiro. Publícase en 1931. O editor e impresor é Ánxel Casal. O libro componse de 21 poemas breves e conta igualmente con cinco debuxos de Luis Seoane, amigo de Cunqueiro, un dos cales ilustra a portada. É unha obra influída polas vangardas e onde se aprecia verbo dese influxo a figura do poeta rianxeiro Manuel Antonio, por quen Cunqueiro endexamais disimulou a súa admiración. Carballo Calero describiu esta obra como afín, pola súa estética, ao cubismo poético francés. O prezo de saída foi de 2,5 pesetas.

Herba aquí e acolá, 1980

Este conxunto de poemas resume a produción lírica de Cunqueiro entre os anos 60 e 70. Foi recompilado polo seu amigo, tamén poeta, Miguel González Garcés, e apareceu por primeira vez dentro do volume Obra en Galego completa. I. Poesía. Teatro, editado por Galaxia. Reúne poemas onde latexan os grandes temas humanos, os soños perdidos, o pasar do tempo… cun acento ás veces grave. Moitas veces desenvolve estes temas a través de alusións mitolóxicas ou a personaxes históricas, motivos moi recorrentes en toda a obra do mindoniense. Ao pouco tempo de publicado, esta colección de poemas exerceu unha grande influencia no poetas galegos dos anos oitenta en diante.

Dona do corpo delgado, 1950

O título, inspirado nunha cantiga do trobador Pero da Ponte, podería suxerir que continúa aquí a exploración neotrovadoresca de Cunqueiro, mais non é tal. Hai neste libro composicións dun carácter moi diferente, divididas en tres partes. A primeira, “Dona do corpo delgado”, consta de poemas escritos en versos alexandrinos, hendecasílabos e heptasílabos e influídos polo clasicismo que abrollou nos anos de posguerra. A segunda parte, “Dúas elexías”, componse de dous poemas dedicados a Feliciano Rolán e Manuel Antonio. A última división do libro, a máis extensa, denomínase “Cantigas de amor cortés” e nela Cunqueiro regresa ao neotrovadorismo. Desta volta faino acudindo dun modo máis fiel á tradición medieval galaico-portuguesa. Así mesmo, amosa a súa admiración polo poeta medieval francés François Villon nalgún destes poemas.

O GRAN FABULADOR

Se a década dos trinta dá a coñecer a Cunqueiro como un poeta de gran valía (aínda que dende os seus comezos practicou todos os xéneros literarios), será a partir do seu regreso de Madrid cando a súa figura como narrador se agrande enormemente, especialmente tras a publicación de Merlín e familia en 1955. As novelas de Cunqueiro, cheas de imaxinación e referencias aos máis diversos ciclos literarios (o ciclo artúrico, As mil e unhas noites, as diversas mitoloxías antigas…), están tamén inzadas de narracións orais de parte das personaxes que interveñen nelas, algo ao que Cunqueiro lle tiña moito aprecio. A oralidade profunda dos seus paisanos —que, como el dicía, “parrafeaban” entre eles e traían e levaban as máis curiosas historias— está presente como un elemento artellador da súa novelística. Para algúns autores, as súas obras narrativas conforman un macro-texto novelístico no que as distintas pezas do quebracabezas establecen constantes relacións entre elas. Alén diso, o espazo narrativo de Cunqueiro está poboado por múltiples voces de personaxes que, pola súa banda, se converten en narradores dentro da narración principal.

Obras principais

Merlín e familia i outras historias, 1955

Esta, a súa primeira novela en galego, marcará o inicio do rexurdir literario e vital de Cunqueiro. Urdida sobre as lembranzas do seu ano de nenez pasado en Riotorto e do mundo campesiño da súa terra, rico en oralidade, desfilan polo Merlín toda unha serie de personaxes e historias fantásticas, entretecidas ante a mirada asombrada da súa principal voz narradora: Felipe de Amancia, alter ego infantil do propio Cunqueiro que entra ao servizo, como criado, do mago Merlín en Miranda.

As crónicas do Sochantre, 1956

Case de inmediato ao seu exitoso Merlín e Familia, Cunqueiro dá ao prelo en 1956 unha segunda novela en galego: As crónicas do sochantre, unha poética narración ambientada na súa querida e imaxinada Bretaña. O sochantre de Pontivy, Charles Anne Guenolé Mathieu de Crozón, é conducido nunha carroza espectral aos funerais dun veciño de Quelven. Os seus acompañantes son, como pouco, singulares. Cada un deles narrará curiosas historias dun xeito que, por momentos, lembra a Chaucer e os seus The Canterbury Tales. Profunda así Cunqueiro nun camiño narrativo moi distinto á dos seus contemporáneos e que ten sido sinalado como un realismo máxico avant la lettre, cuestión que aínda hoxe é obxecto de certo debate.

Si o Vello Simbad volvese ás Illas, 1961

Cunqueiro, sen abandonar a andaina iniciada coas súas dúas novelas anteriores, ateigadas de imaxinación, fantasía e brillantez narrativa, abandona os escenarios galegos, bretóns e célticos e mergúllase nos mares doutro gran ciclo literario, o de As mil e unha noites. Sinbad, personaxe cun aquel quixotesco, vive na fantasía das súas propias ficcións e historias, fonte do prestixio que mantén entre os seus veciños de Bolanda. O encontro abrupto coa realidade cando quere levar a cabo unha derradeira viaxe terá consecuencias catastróficas para o protagonista soñador. No ano 2006, co auspicio do Instituto Cervantes e mais a Xunta de Galicia, a obra foi traducida ao árabe.

Las Mocedades de Ulises, 1960

Con esta novela Cunqueiro trasládanos ao mundo do mito e a literatura homérica, aínda que, coma sempre, ao seu xeito particular. Un dos temas que aborda a obra é a mocidade do heroe, sobre a que nada se nos conta na Odisea. O eixo fundamental de toda a historia do mozo Ulises é a súa aprendizaxe. Ulises, desprovisto de trazos épicos ou tráxicos, é un mozo que aprende sobre a vida, a navegación e a arte de contar historias, un elemento recorrente en gran parte da novelística de Cunqueiro, onde os personaxes poden converterse facilmente, pola súa vez, en narradores de historias dentro do relato principal.

Un hombre que se parecía a Orestes, 1969

Con esta novela, escrita en castelán, gañou Álvaro Cunqueiro o premio Nadal en 1968. Esta obra transpórtanos de novo ao mundo helénico. Sobre o pano de fondo da Orestiada, a obra dramática de Esquilo, Cunqueiro constrúe unha historia na que a espera polo vingador Orestes se prolonga durante anos no palacio de Existo e Clitemnestra. Subxace nesta peza unha profunda reflexión sobre a inutilidade da vinganza.

Flores del año Mil y pico de ave. 1968

Este libro reúne un conxunto de relatos, pequenas obras escritas contra a década dos corenta; “páxinas de aprendizaxe”, en palabras do seu autor. O núcleo constitúeo unha haxiografía de san Gonzalo (que xa vira a luz como volume independente en 1945, publicada co pseudónimo de Álvaro Labrada) e a “Balada de las damas del tiempo pasado”.

Vida y fugas de Fanto Fantini, 1972

Esta nova novela, ambientada na Italia renacentista, é a primeira delas na que o personaxe protagonista é unha completa creación de Cunqueiro; o mesmo acontecerá con Paulos, en El año del cometa. Cunqueiro abandona os personaxes extraídos do ciclo artúrico, do mundo shakespiriano ou dos distintos ciclos mitolóxicos para introducir ao lector nas peripecias, cheas de imaxinación dende o propio instante do seu nacemento, de Fanto Fantini. En todo o relato as arelas de liberdade de Fanto enfróntanse a “esa tristeza pacífica de la soledad insondable de los prisioneros” no que parece un eco da saudade que envolveu tamén o propio Álvaro Cunqueiro.

El año del cometa con la batalla de los cuatro reyes. 1974

É a derradeira novela de Cunqueiro. Escrita en castelán, esta é, probablemente, a súa obra máis críptica e complexa; un resumo, en certo modo, dos elementos presentes na súa obra narrativa anterior. Nunha carta a Vergés, o seu editor, o propio Cunqueiro exprésalle que esta obra é “un punto e final”. Nela Paulos, o protagonista, acaba envolto e atrapado nas ficcións que foi tecendo para manipular nun principio aos habitantes da súa cidade, Lucerna. Chega o ano do cometa e consegue, tras unha aprendizaxe a carón do ermitán Fagildo, e logo en Milán, un posto de astrólogo. Aí comezará a argallar e discorrer signos, agoiros e ameazas. Devagariño, envólveno o real e o inventado. Nun intento final por escapar da súa propia tea de araña, morrerá ás portas da cidade confundido, por causa dos seus pantalóns encarnados, cun invasor estranxeiro.

Narrativa breve

Tres son os volumes que destacan da súa narrativa breve: Escola de menciñeiros (1960), Xente de aquí e de acolá (1971) e Os outros feirantes (1979), especie de triloxía que Francisco Fernández del Riego cualificou de “ruralismo poético”. Son libros que beben todos na oralidade popular que Cunqueiro coñeceu tan ben dende neno, nas rúas de Mondoñedo, no mundo rural que cinguía a súa cidade, na botica paterna… Neles agasállanos con vívidos retratos dos máis variados personaxes, das súas crenzas e do mundo, case sacado da Idade Media, no que alentaban estes tipos populares. A eles pódeselles sumar de modo natural, Tesouros novos e vellos (1964), onde Cunqueiro nos ofrece as súas noticias e fabulacións sobre os tesouros escondidos por todo o país galego.

CUNQUEIRO DRAMATURGO

Como dramaturgo, Álvaro Cunqueiro deixounos unha produción de tres obras completas: A noite vai coma un río; O incerto Señor don Hamlet, príncipe de Dinamarca, e Rogelia en Finisterre; máis outras pezas sen completar: Rúa 26 (diálogo limiar). Farsa (1932); Xan, o bo conspirador (1933); Palabras de víspera; As escenas segunda e vixesimoquinta da peza de teatro chinés chamada A dama que enganada por un demo elegante quixo mercarlle ó vento a perdiz que falaba, ou A verdadeira historia dun mandarín que por non gastar quedou cornudo, e Función de Romeo e Xulieta, famosos namorados. Das sete, tres destas pezas forman parte dalgunha das súas novelas: A noite vai coma un río, integrada en Un hombre que se parecía a Orestes; As escenas segunda e vixesimoquinta… en Si o vello Sinbad volvese ás illas, e a Función de Romeo e Xulieta nas Crónicas do sochantre.

Obras principais

Rogelia en Finisterre, 1941

Esta primeira obra de Cunqueiro publicouse en 1941 na revista Vértice. Nunca foi representada e permaneceu no esquecemento ata a súa reedición no volume Álvaro Cunqueiro. Escritos recuperados, debido a María Camiño Noia e a Xesús Alonso Montero. Trátase dunha acción dramática en sete cadros, escrita en castelán e que ten lugar en Fisterra, o final do mundo coñecido noutro tempo. No lugar non existen mulleres e sobre el pesa unha estraña maldición. Seis homes viven no Cabo, resignados ao seu singular destino. Pero prodúcese un naufraxio e un único sobrevivente chega á costa: Rogelia. A súa presenza desencadeará, inevitablemente, o conflito.

O incerto señor don Hamlet, 1958

Esta obra de Cunqueiro estivo rodeada, xa dende antes da súa publicación, dunha agre polémica e de críticas airadas. Reprochábaselle ao escritor pretender, segundo o entender dalgúns, emular ou rivalizar co mesmísimo William Shakespeare. Cunqueiro reinterpreta a historia de Hamlet dende unha perspectiva diferente. Explicábao así el mesmo: “Eu tíñalle dado moitas voltas no maxín á traxedia de Shakespeare […] e un día veume, como un lóstrego, a revelación: O Usurpador, era o verdadeiro pai de Hamlet. Entón, todo cadraba millor […]. Cadraba todo: a morte do pai e as bodas coa nai. Estabamos en Edipo, pois”.

A noite vai coma un río, 1965

A base desta obra teatral intégrase, tres anos despois, na novela Un hombre que se parecía a Orestes, coa que Cunqueiro gañou o Premio Nadal en 1968. O tema sobre o que xira a acción é o soño, o anhelo do amor neste caso, que acaba recorrentemente nun desengano. Pola torre de Dona Inés irán desfilando unha serie de personaxes masculinos, soldados que foxen da guerra dos Ducados. Todos espertan en dona Inés a ilusión dun amor próximo, ilusión seguida inevitablemente pola decepción.

Palabras de Víspera, 1974

Foi escrita en 1968, aínda que non se publicou ata seis anos despois. A acción xira arredor do coñecido episodio histórico da Xura de Santa Gadea, cando o rei Afonso se ve forzado a xurar que non matou o seu irmán. O bispo, ante este transo, insta o rei a que busque dentro de si unha personalidade inocente, infantil, para poder xurar que non matou a Sancho. O outro tema da obra é o do amor da infanta Urraca polo seu irmán Afonso.

UN PERIODISTA PROLÍFICO

O xornalismo de Cunqueiro é tamén, inevitablemente, parte consubstancial da súa literatura. A través dos seus innumerables artigos, reportaxes, guións radiofónicos, etc., escritos ao longo de décadas, mestura de modo orixinal o ensaio, a crónica de viaxe e a crítica artística e literaria. Grazas a eles puidemos saber das opinións, amizades, gustos, lecturas ou teimas do escritor. En boa medida, o retrato que hoxe cremos posuír de don Álvaro componse deses trazos e pinceladas extraídos da súa obra xornalística onde, sen as veladuras e filtros propios da súa outra produción escrita, nos amosa boa parte do seu ser.

Anos 30

Os seus primeiros pasos no xornalismo vainos dar no semanario mindoniense Vallibria, que dirixía Xosé Trapero Pardo. Corre 1930 e o primeiro artigo de Cunqueiro (9/3/1930) versa sobre o libro de poemas Señardá, do seu amigo Aquilino Iglesia Alvariño.
De 1930 son tamén os primeiros números da revista Galiza, publicada en galego, dirixida por un Cunqueiro mozo e moi comprometida co galeguismo en que militaba nese momento o noso autor. Esta publicación pioneira, impresa entre 1930 e 1933, terá un dos seus leitmotivs na defensa da lingua propia de Galicia e alternará as colaboracións poéticas con artigos de diversa índole. Na Compostela deses anos Cunqueiro entra en contacto co editor Ánxel Casal e colabora tamén na revista de referencia para gran parte da intelectualidade galega: Nós, dirixida por Vicente Risco. En 1933 comeza a publicar artigos sobre artistas galegos en El Pueblo Gallego de Vigo, diario de orientación galeguista que fundou e dirixía Manuel Portela Valladares.

Neses primeiros anos trinta as súas colaboracións en prensa multiplícanse: artigos poéticos en Resol ou Yunque (dirixida polo seu amigo Ánxel Fole), no ferrolán Erte, en A Nosa Terra ou na catalá Quaderns de poesía, entre outros. Asemade, con axuda de amigos crea en Mondoñedo a Editorial Un, subtitulada “do Leste Galego”. A prometedora carreira dun mozo e brillante escritor vaise afianzando coa publicación do seus tres primeiros libros de poemas: Mar ao Norde, Cantiga nova que se chama riveira e Poemas do si e o non. Mais chega o ano 1936 e o levantamento militar e a posterior guerra civil tornan os pasos de Álvaro Cunqueiro.

Ante un escenario incerto e perigoso para alguén que, coma el, se destacara polo seu galeguismo e defensa da autonomía, Cunqueiro trasládase a Ortigueira. Parece que é o seu círculo máis próximo quen llo aconsella, temendo pola súa integridade física. Corre outubro de 1936. Comeza a exercer como profesor de Letras na Academia Santa Marta e, ao pouco tempo, ofréceselle a dirección de Era Azul. Este pequeno semanario contaba cun subtítulo ben elocuente: Guión de Falange Española de las J.O.N.S. de Ortigueira. Cunqueiro dirixirá e escribirá, baixo pseudónimo, gran parte do material publicado.

Principiará deste xeito unha segunda etapa na carreira xornalística do mindoniense. A súa calidade e brillantez literaria, acomodada ao novo medio, non pasará inadvertida. El Pueblo Gallego de Vigo, diario no que colaborara previamente, é confiscado polos sublevados e, en 1937, pasa a estar controlado por La Falange. O seu novo director, Jesús Suevos, un dos fundadores de La Falange en Galicia, faise cos servizos de Cunqueiro, que en 1938 deixa Ortigueira. Nese ano empeza a escribir, igualmente, na Hoja del Lunes, de Vigo, pero pouco tempo despois trasládase a San Sebastián. Alí ingresa como redactor en La Voz de España (onde conta coa súa propia sección co nome “Verbas”). En 1939 pasa a ser director da revista Vértice e colabora tamén coa revista Y, publicación da Sección Femenina de La Falange. Da capital donostiarra, Cunqueiro dá o salto ao pouco tempo a Madrid e comeza a traballar como redactor en ABC. O seu paso por este diario foi breve, pero abriulle as portas de diversos medios na capital. Mantén tamén a súa firma en El Pueblo Gallego e na revista Vértice.

Anos 40

No ano 1944, un incidente co embaixador francés relativo á encarga duns artigos nunca realizados e dos que, aparentemente, cobrara un anticipo, provocou as queixas do diplomático. Estas queixas desembocaron nunha posterior suspensión e retirada do seu carné de xornalista. A sanción foi difundida e publicada en todos os diarios españois como nota “de inserción obrigatoria” co título “Sanción a un xornalista”.

O golpe foi moi duro. Supuña para Cunqueiro a práctica imposibilidade de exercer a súa profesión. En 1947, como un home case derrotado, regresa finalmente á súa particular Ítaca, ao seu Mondoñedo natal, onde o agardan anos grises e difíciles.

Ás dificultades laborais e económicas únese o naufraxio do seu matrimonio. O escritor pasa os seus momentos máis tristes nesa época. Amigos de mocidade como Francisco Fernández del Riego van ser fundamentais entón. Son anos nos que Cunqueiro vai refacendo paseniño a súa carreira profesional, escribindo aquí e acolá. En 1948 empeza a colaborar no compostelán La Noche e algo despois en Faro de Vigo. O seu director, Francisco Leal Insua, compañeiro de aventuras xornalísticas de mocidade no Vallibria mindoniense, atrévese a desafiar a interdición que pesa sobre Cunqueiro. Nese ano empeza unha das súas series de artigos máis celebradas: “El pasajero en Galicia”.

Anos 50-60

Amodiño, a súa firma irá sendo cada vez máis frecuente nos distintos diarios galegos. De 1952 é a serie “De mi país”, en La Voz de Galicia, á cal seguirán outras en anos sucesivos. Os lectores de El Progreso de Lugo tamén se poderán deleitar cos artigos de Álvaro Cunqueiro entre 1956 e 1962. Entre 1959 e 1962 escribe “Los días” no diario La Noche. De 1961 data unha das súas series máis aclamadas: “El envés”. Acaba de trasladar a súa residencia a Vigo e comeza a ser colaborador fixo de Faro de Vigo. En 1965 pasará a ser o seu director. Nos anos 60 aparecerá igualmente na sección “Artes y Letras” do diario ourensán La Región. Entremedias, abondosísimas colaboracións noutros medios menores (nas Casas de Galicia, por exemplo) ou de fóra de Galicia: Los Cuadernos del Norte, Sábado Gráfico, Bazaar, Primera Plana ou Destino.

Cunqueiro exerceu a profesión xornalística ata o final dos seus días e os milleiros de artigos que nos deixou forman unha parte fundamental do seu enorme corpus literario.

OBRA E BIBLIOGRAFÍA DE CUNQUEIRO

Mar ao Norde, editorial Nós, Santiago de Compostela, 1932.

Poemas do si e non, edicións Un, Lugo, 1933.

Cantiga nova que se chama Riveira, edicións Resol, Santiago, 1933.

Nenia. Tres pequenas versiós tristes (Rosalía de Castro, Antonio Nobre, Enrique Heine), edicións Papel de Color, Villagarcía, 1936.

Historia del Caballero Rafael, Vértice, Madrid, noviembre de 1939.

Elegías y canciones, editorial Apolo, Barcelona, 1940

Balada de las damas del tiempo pasado, Alhambra, 1945.

San Gonzalo (escrito bajo el pseudónimo de Álvaro Labrada), Editora Nacional, Madrid, 1945.

Rogelia en Finisterre, Vértice, Madrid, 1941.

Dona do corpo delgado, Editor Sabino Torres Ferrer, Pontevedra, 1950.

Rondeau en loor de un botánico del siglo XVIII que regresa de Cipango y Catay y todas las Indias. Imprenta Herederos de Ramiro P. del Río, Luarca, 1951.

Crónica de la derrota de las naciones, Atlántida, La Coruña, 1954.

Maside, (con R. García Suárez), editorial Galaxia, Vigo, 1954.

Merlín e familia e outras historias, editorial Galaxia, Vigo, 1955.

As crónicas do Sochantre, editorial Galaxia, Vigo, 1956.

El caballero, la muerte y el diablo y otras dos o tres historias, ediciones El Grifón, Madrid, 1956.

Merlín y familia, AHR, Barcelona, 1957.

Vigo, puerta del Atlántico, Ayuntamiento de Vigo, 1957.

Cantiga nova que se chama Riveira, edicións Monterrey, Vigo, 1957.

O incerto Señor Don Hamlet, príncipe de Dinamarca (peza dramática en tres xornadas), editorial Galaxia, Vigo, 1958.

Teatro venatorio y coquinario gallego, (con J. M.a Castroviejo), editorial Monterrey, Vigo, 1958.

Las crónicas del Sochantre, AHR, Barcelona, 1959.

Escola de menciñeiros e fábula de varia xente, editorial Galaxia, Vigo, 1960.

Las mocedades de Ulises, Librería editorial Argos, Barcelona, 1960.

Si o vello Sinbad volvese ás illas…, editorial Galaxia, Vigo, 1961.

Viaje por los montes y chimeneas de Galicia. Caza y cocinas gallegas, (con J. M.a Castroviejo), editorial Espasa-Calpe, Madrid, 1962.

Rutas de España: La Coruña, Lugo, Orense y Santiago, Publicaciones españolas, Madrid, 1962.

Cuando el viejo Simbad vuelva a las islas, Librería Editorial Argos, Barcelona, 1962.

Tesouros novos e vellos, Galaxia, Vigo, 1964.

Pesca y conservas. Itinerarios turístico-gastronómicos de la provincia de Pontevedra, (con G. Massó), Diputación de Pontevedra, Vigo, 1964.

El Camino de Santiago, imprenta Faro de Vigo, Vigo, 1965.

Daniela y la estrella, imprenta Faro de Vigo, Vigo, 1967.

Historia del ángel Adriel, guardián de la puerta sur del Paraíso, imprenta Faro de Vigo, Vigo, 1967.

Lugo, La Coruña, Pontevedra, Ourense, Publicaciones españolas, 1967.

Flores del año mil y pico de ave, editorial Táber, Barcelona, 1968.

Lugo, editorial Everest, León, 1968.

Un hombre que se parecía a Orestes, ediciones Destino, Barcelona, 1969.

El envés, editorial Táber, Barcelona, 1969.

Pontevedra, Rías Bajas, editorial Everest, León, 1969.

La cocina cristiana de Occidente, editorial Táber, Barcelona, 1969.

El descanso del camellero, editorial Táber, Barcelona, 1970.

Laberinto y Cía, editorial Táber, Barcelona, 1970.

Rías Bajas gallegas, editorial Everest, León, 1971.

Vigo y su Ría, editorial Everest, León, 1971.

Xente de aquí e de acolá, editorial Galaxia, Vigo, 1971.

Vida y fugas de Fanto Fantini della Gherardesca, ediciones Destino, Barcelona, 1972.

A cociña galega, editorial Galaxia, Vigo, 1973.

Don Hamlet e tres pezas mais, editorial Galaxia, Vigo, 1974.

El año del cometa con la batalla de los cuatro reyes, ediciones Destino, 1974.

La otra gente, ediciones Destino, Barcelona, 1975.

Tertulia de boticas prodigiosas y escuela de curanderos, ediciones Destino, Barcelona, 1976.

Soma de craridades, edicións Cuco-Rei, A Coruña, 1977.

Monumentos y lugares más representativos de la comarca eumesa, Ayuntamiento de Pontedeume, 1977.

Xan, o bó conspirador, en Grial, vol. XVI, 1978, pp. 204-207

Os outros feirantes, editorial Galaxia, Vigo, 1979.

Laude de vírgenes románicas, compañía Roca-Radiadores, Barcelona, 1979.

Obra en galego completa. I. Poesía. Teatro, editorial Galaxia, Vigo, 1980.

Laude da camelia, Diputación Provincial de Pontevedra, 1981.

Ollar Galicia, ediciones Destino, Barcelona, 1981.

Ver Galicia, ediciones Destino, Barcelona, 1981.

Arquitectura rural gallega, Caixa de Aforros de Galicia, A Coruña, 1981.

Historias gallegas, Banco de Crédito e Inversiones, Madrid, 1981.

Historia de una isla llamada Brenda, Vigo, 1982.

Obra en galego completa. II. Narrativa, editorial Galaxia, Vigo, 1982.

Fábulas y leyendas de la mar, Tusquets editores, Barcelona, 1982.

Obra en galego completa. III. Semblanzas, editorial Galaxia, Vigo, 1983.

Antología poética, Plaza y Janés S.A., Barcelona, 1983.

Cocina gallega, editorial Everest, Madrid, 1982.

Tesoros y otras magias, Tusquets editores, Barcelona, 1984.

Viajes imaginarios y reales, Tusquets editores, Barcelona, 1986.

Los otros caminos, Tusquets editores, Barcelona, 1988.

Hierba aquí o allá. Herba aquí ou acolá, Visor Poesía, Madrid, 1988.

El pasajero en Galicia, Tusquets editores, Barcelona, 1989.

Obra en galego completa. IV. Ensaios, editorial Galaxia, Vigo, 1991.

A máxia da palavra: Cunqueiro na rádio, Sotelo Blanco Edicions, Santiago de Compostela, 1991.

Cunqueiro en la radio. Cada día tiene su historia y otras series: comentarios radiofónicos, RNE, A Coruña, 1956-81, Fundación Barrié de la Maza, Conde de Fenosa, A Coruña, 1991.

Flor de diversos. Escolma de poetas traducidos, editorial Galaxia, Vigo, 1991.

Herba aquí ou acolá, editorial Galaxia, Vigo, 1991.

La bella del dragón. De amores, sabores y fornicios, Tusquets editores, Barcelona, 1991.

O reino da chuvia. Artigos esquencidos, Diputación Provincial, Lugo, 1992.

Encuentros, caminos y noticias en el reino de la tierra, El Correo Gallego, Santiago de Compostela, 1992.

Papeles que fueron vidas, Tusquets editores, Barcelona, 1994.